‘Iedere morgen denk ik: misschien is dit mijn laatste dag in ballingschap’

Het vuur is er nog niet uit bij Carles Puigdemont (58), zo blijkt tijdens het onlinegesprek vanachter zijn bureau in zijn huis in Waterloo. Nochtans zou hij het stilaan beu kunnen zijn om het Catalaans separatisme vanuit het verre België te bepleiten. Tijdens de regionale verkiezingen van 14 februari haalden de onafhankelijkheidsgezinde partijen weliswaar een ruime meerderheid maar vergeleken met de vorige verkiezingen verloren ze meer dan 600.000 stemmen, al had de lage opkomst door corona daar ook mee te maken. 

De kandidaat van de socialistische premier Pedro Sanchez, ex-minister van Gezondheid Salvador Illa, deed het dan weer bijzonder goed met ongeveer 23 procent van de stemmen. Na de socialisten rijfde het linkse Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) de meeste stemmen binnen met 21 procent. Het liberaal-conservatieve Junts per Catalunya van Puigdemont eindigde als derde, gevolgd door het extreemlinkse CUP. Samen halen de separatisten een totaal van 74 zetels in het parlement van Barcelona. Ze willen echter geen akkoord sluiten met Salvador Illa zodat hij geen leiderspositie kan innemen. Het aantal voor- en tegenstanders van de afscheiding van Spanje is al jaren ongeveer gelijk verdeeld.

Hoe ziet u uw politieke rol nu de socialisten de meeste stemmen hebben binnengehaald?

Puigdemont: “De onafhankelijkheidspartijen strijden nog altijd voor een onafhankelijk Catalonië en daarin zal ik mijn rol verder zetten. Samen hebben we bijna 52 procent van de stemmen gehaald en 74 zetels op een totaal van 135. Dat is een ruime meerderheid. We zijn het niet op alle fronten eens over de aanpak van de Catalaanse onafhankelijkheid maar dat is niet abnormaal, daar komen we wel uit, al zal het niet eenvoudig zijn, dat geef ik toe.

“De socialisten vormen een belangrijke partij, ze willen een dialoog met Madrid en dat is een andere koers dan die wij varen. Woorden als verzoening hebben tot nu toe niets opgeleverd. Er zitten zo veel van onze mensen in ballingschap of in de gevangenis, intussen schiet het niet op met de toekomst van Catalonië. Er is dus werk aan de winkel, de socialisten mogen in dialoog gaan maar ik denk niet dat we daar ook maar een spat mee verder komen.”

Europa ís al zo verdeeld met 27 lidstaten. Wat moet dat worden als er nog meer – kleine – staten bij komen?

“Ik zou niet weten waarom het een probleem zou zijn. Als de Europese Unie moeite doet om Oekraïne of Servië binnen te halen, landen die toch heel wat te bewijzen hebben vooraleer ze toe kunnen treden, wat is er dan mis met Catalonië of Schotland? We hebben een sterke economie, gebruiken de Europese valuta – Schotland nog niet – we voldoen aan alle voorwaarden. Dus waarom niet? Ik denk dat het een voordeel is dat kleine en middelgrote landen deel uitmaken van de EU. Omdat de economie en welvaart er vaak hoog zijn.”

Volgende week beslist het Europees Parlement over de mogelijke opheffing van uw onschendbaarheid en die van partijgenoten Toni Comín en Clara Ponsatí. Wat gaat u doen als ze voor de opheffing stemmen?

“Dan stappen we naar het Europees Hof van Justitie in Luxemburg. We laten het er niet bij zitten. Het gaat ons niet alleen om onze immuniteit maar ook om de bescherming van de Europese democratie, om de vraag of Europa bereid is politieke en nationale minderheden te beschermen.

“Stel dat ze de immuniteit opheffen, dan is het aan het Belgische gerecht om te beslissen of het op het arrestatiebevel van Spanje ingaat. Maar we zijn nog niet zo ver. Dit is het derde Europese aanhoudingsbevel dat Spanje tegen mij heeft uitgevaardigd, ik zal opnieuw alle mogelijke juridische stappen zetten om het tegen te gaan. Eén ding is zeker: als ik word uitgeleverd aan Spanje, vlieg ik onmiddellijk de gevangenis in voor minstens dertien jaar. Ik ben al schuldig verklaard voor er een proces plaatsvindt. Daar mag Europa niet mee instemmen, het ondermijnt de geloofwaardigheid van het Europese systeem.”

En nu is er de zaak rond de rapper Pablo Hasél, wat in Spanje tot rellen heeft geleid. Volgens de een is hij een terrorist, volgens de ander een voorvechter van het vrije woord.

“Ook dat haalt het Europese systeem onderuit. Kijk naar de sneer die Josep Borrell (EU-buitenlandchef, JDR) onlangs kreeg van Rusland toen hij de schendig van de mensenrechten in het land aanklaagde. Borrell werd er prompt aan herinnerd dat de Catalanen als politiek gevangenen voor jaren in de cel belanden. Europa heeft zijn rol als morele autoriteit verloren. De zaak rond Hasél toont dat duidelijk aan. Het is ongelooflijk dat een zanger vanwege zijn teksten in de gevangenis belandt. Zoiets verwacht je in een land als Iran, Rusland of China, maar toch niet in de Europese Unie? Het is niet alleen een probleem voor Spanje maar voor de hele EU.”

In 2017 vluchtte de Spaanse rapper Valtònyc net als u naar België omdat hij terrorisme verheerlijkte en de Spaanse koning in zijn teksten beledigde. Wat zegt hij over de commotie rond Hasél?

“Valtònyc noemde de voormalige koning Juan Carlos een dief en zoals later bleek, had hij daar volkomen gelijk in (Juan Carlos verliet Spanje vorige zomer na een reeks financiële schandalen, JDR). Intussen werd hij in Spanje wel tot drieënhalf jaar cel veroordeeld. Hij is even verontwaardigd als ik over de arrestatie van Hasél en hij steekt dat niet onder stoelen of banken. Hij is een symbool geworden voor de vrijheid van meningsuiting, net als Hasél. Alleen zit de laatste achter de tralies en geniet Valtònyc in België van zijn vrijheid.”

Hoe ziet u de polarisering in Spanje evolueren?

“De zaak-Hasél maakt heel wat los, dat is duidelijk. Het extreemrechtse Vox heeft bij de Catalaanse verkiezingen 7,7 procent van de stemmen gehaald, een grote winst. En tijdens de Spaanse verkiezingen kwam Vox ook als grote winnaar uit de bus. De franquistische erfenis is duidelijk nog lang niet dood. Het was generaal Franco die Juan Carlos in 1975 als zijn opvolger aanwees. De koning gooide het roer om en koos voor een democratie, maar die democratische transitie is een schijnvertoning gebleken. Intussen hebben de Spanjaarden nooit de gelegenheid gehad om te kiezen of ze een monarchie of een republiek wilden. De discussie over de rol van de monarchie is nog altijd een taboe. Vanuit die conservatieve achtergrond is Vox kunnen groeien. Plus het feit dat meer dan 40 procent van de jongeren in Spanje werkloos is en dat corona de economie al rake klappen heeft bezorgd, dat is een fatale combinatie. Ik vrees dat dit niet gauw zal veranderen.”

Er gebeurt veel in Spanje terwijl u hier zit. Breekt die afstand u stilaan niet op? Ook omdat u uw vrouw en kinderen niet zo vaak kan zien?

“Natuurlijk zou ik het liefst naar mijn eigen land gaan, maar het kan nu eenmaal niet. Ik focus dus liever op wat er wel mogelijk is. Vandaag de dag kun je om het even waar politiek bedrijven. Ik heb niet het gevoel dat ik vanuit hier minder bereik dan wanneer ik in mijn bureau in Barcelona zou zitten. Ik ben inmiddels een expert geworden in het thuiswerken. Ik spreek dagelijks met mijn familie via videocalls, ik help mijn dochters met hun huiswerk, dat lukt allemaal. Ideaal is het niet, maar we doen het ermee.”

Heeft u enig idee hoelang u in België zal blijven?

“Nee, ik heb geen toekomstplannen, ik kijk niet verder dan een week vooruit omdat ik niet weet wat er kan gebeuren. Ik woon nu drie jaar en drie maanden in België en elke dag bij het opstaan, denk ik: misschien is dit mijn laatste dag in ballingschap. Ik weet ook wel dat het niet realistisch is, maar het helpt wel om positief te blijven en de strijd vol te houden.”